Güneş ışığında katarakt riski!

Dr. Hasan İnsel

Dedemin gözlükleriyle çekilmiş bir fotoğrafı geçti elime. Yıllar öncesine gittim resme bakarken, 70’li yaşlara geldiğinde katarakt ameliyatı olmuştu. Günlerce önceden hazırlanıldı. Benim dedem, İstiklal Harbi Süvari Kolorduları Komutanı Fahrettin Altay Paşa idi. Dedem hem asker olduğundan, hem de en iyi ameliyat orada yapıldığından, Gümüşsuyu Asker Hastanesi’ne gidildi. Ancak tek göz yapılabiliyordu, uzun bir süre sonra her şey yolunda giderse, belki ikinci göz de yapılacaktı ama tek göz zaten yeter denmişti.

Yaşlanmanın doğal bir sonucu

Ameliyat oldu, üç gün hastanede kaldıktan sonra eve geldik. Ertesi hafta bandajlar açıldı ve dedeme gözlük verdiler. Hiç unutmam bir tarafı dürbün gibi bir cam, çok ilginç gelmişti bana, dedemin gözü bu camın arkasında dev gözü gibi görülüyordu. Diğer ameliyat olmamış göz tarafına ise buzlu cam gibi bir cam takılmıştı. O zamanlar göz içine mercek takılamadığından dürbün gibi mercekli gözlük veriliyormuş meğer, yıllar sonra öğrendiğime göre. Ameliyatsız tarafa da az görerek kafa karıştırmasın diye, görüşü engelleyen buzlu cam. Hatta hatırlarım, dedem bazen siyah kağıt bile koyardı o görmemesi gereken gözünün önüne. 94 yaşına kadar da mutlu mesut yaşadı dedeciğim o gözlüklerinle.
Günümüzde ise dakikalar içinde ve pırıl pırıl görmeyi sağlayan nefis ameliyatlar yapılıyor. Evet dedemin resmi beni yıllarca geriye götürmüştü. Bizim göz doktorumuz Dr. Erdem Öztürk’e anlattım dedemin ameliyatını, ilgiyle dinledi. Kendisinden, bugün kataraktta neler yapıldığını bir anlatmasını rica ettim. İşte Dr. Erdem’in katarakt ile ilgili anlattıkları.

Katarakt, lensin (göz merceğinin) kimyasal yapısının zamanla bozulmasının sonucu saydamlığını yitirmesidir. Saydamlığını yitiren yani opaklaşan lens ışığın retinaya (ağ tabakaya) ulaşmasına engel oluşturarak görme kaybı ve görme bozukluklarına neden olur. Katarakt sıklığı 40 yaşından sonra her 10 yılda iki katına çıkmaktadır. Yaşa bağlı katarakt dünyada görme kaybının önde gelen nedenlerindendir. Dünyada katarakt ameliyatı olamadığı için kör olan milyonlarca kişi vardır. Lensteki bu değişimler genellikle yaşlanmanın normal bir parçasıdır ama her yaşlanan kişide de oluşması şart değildir.

Güneş gelişimini hızlandırabilir

Yaşlanmadan başka çok güneş ışığına maruz kalmak da katarakt gelişimini hızlandırabilir. Katarakt ayrıca geçirilen bazı göz operasyonlarından sonra, göz içi iltihaplarının sonucunda, bazı ilaçların kullanımına bağlı veya diyabet gibi hastalıkların komplikasyonu olarak da ortaya çıkabilir.

Bazen çocuklarda rahim içi gelişim anomalilerine, annenin hamilelikte geçirdiği hastalıklara ve kullandığı ilaçlara bağlı olarak katarakt gelişebilir.Katarakt görmeyi etkiler. Erken dönemde fark edilmeyebilir. Görmeniz bulanıklaşabilir. Görme ağrısız ve yavaş yavaş azalır. Işıkların etrafında haleler görülebilir. Gece araba farlarının parlaması nedeniyle araç kullanımı güçleşebilir. Gözlük reçetelerinde sık değişikliğe neden olabilir. Renkler soluklaşabilir, tek gözde çift görme olabilir. Bazı katarakt tiplerinde yakın görmede düzelme olabilir. Katarakt görmenizi etkileyebilir.
Kataraktı önlemenin kanıtlanmış bir yolu yoktur. Yalnız diyabetikseniz güneşten korunmak faydalı olabilir. Güneşe çıkarken güneş gözlüğü ve geniş kenarlı şapka takın.

Bazı çalışmalar multivitamin desteklerinin kataraktın ilerlemesini geciktirebildiğini düşündürse de multivitaminlerin lensleri bulanık olmayan kişileri mi yoksa katarakt başlangıcı olanlara mı daha faydalı olduğu bilinmemektedir.

Tanı ve tedavisi nasıl yapılır?

Göz muayenesiyle katarakt tanısı konur. Görme düşüklüğü yapabilecek diğer nedenlerin olmadığının tespit edilmesi gerekir.
Kataraktın tek tedavisi cerrahidir. Görme kaybının tek nedeni kataraktsa cerrahiden sonra kişinin görmesi dramatik biçimde artar. Katarakta operasyon zamanlaması kişinin günlük yaşam aktivitelerine göre ayarlanır.

Operasyonda genellikle damla anestezisi altında korneadan (saydam tabaka) küçük bir kesiyle girilerek opak lens çıkarılır ve onun yerine intarokuler lens implantı (IOL) adı verilen yapay bir mercek takılır. Herhangi bir nedene bağlı olarak göz içine mercek yerleştirilemezse oluşan kırma kusuru kontakt lens veya gözlükle de düzeltilebilir.

Göz içi merceklerin çeşitli tipleri mevcuttur. Her yıl milyonlarca katarakt operasyonu yapılmaktadır. Çok güvenli ve başarı oranı çok yüksek bir operasyondur. Günümüzde hastanın yatmasını gerektirmeyen ve yaklaşık 15 - 20 dakika süren ağrısız bir operasyondur.